Ook Lingala verdient een plek in ons hoger onderwijs
Thuistalen bannen in het hoger onderwijs is geen oplossing.
Opiniestuk Dennis Cluydts, algemeen directeur Erasmushogeschool Brussel
Welke taal spreek jij aan de ontbijttafel? En in welke taal werk en vergader je? Is dat dezelfde taal als die waarin je afspreekt met vrienden en whatsappjes stuurt naar familie? En dan hebben we het nog niet eens gehad over de taal waarin je denkt en droomt.
Voor steeds meer mensen in onze hyperdiverse maatschappij is er geen eenvoudig antwoord op deze vragen. Zo is er Romeo, een eerstejaarsstudent aan onze hogeschool. Met zijn moeder spreekt hij Portugees, met zijn vader Lingala, met zijn kleinere broer en zus Nederlands en als de hele familie aan tafel zit, spreken ze Frans.
Steeds vaker verengt het debat zich tot “andere thuistalen als de grootste hindernis naar studiesucces”. Een oplossing zou erin bestaan om thuistalen te bannen in de onderwijscontext.
Aan de Erasmushogeschool Brussel spreekt 29% van de studenten thuis nooit Nederlands. Nog eens 31% combineert Nederlands met een andere taal. Een minderheid van 40% spreekt thuis uitsluitend Nederlands. Meertaligheid is in het Brusselse niet langer de uitzondering maar de norm. En ook in Vlaanderen blijven de cijfers van meertalige leerders stijgen.
En de ‘meer’ in meertaligheid is geen toeval. Het is een troef, onder meer op de arbeidsmarkt. Tegelijkertijd daalt de lees- en schrijfvaardigheid van jongeren jaar na jaar, tonen onder meer de PISA-resultaten. In grootsteden, met Brussel op kop, is het probleem nog prangender. Het gaat daarbij niet alleen over spelfouten. Te veel studenten hebben moeite om leerstof op te nemen, om examenvragen correct te begrijpen of om een verslag te schrijven. Daardoor blijft talent verstopt en loert studievertraging of afhaken om de hoek.Redenen genoeg om grondig alle oorzaken voor deze problemen te onderzoeken. En daar knelt het schoentje. Steeds vaker verengt het debat zich tot “andere thuistalen als de grootste hindernis naar studiesucces”. Een oplossing zou erin bestaan om thuistalen te bannen in de onderwijscontext.
Maar klopt het wel dat andere thuistalen per definitie een probleem vormen? Tijd om enkele mythes te doorprikken.
Mythe 1: “Een andere thuistaal veroorzaakt taalachterstand”
Taalachterstand dreigt vooral voor studenten met een lagere sociaal-economische status (SES) en/of een vooropleiding die minder goed voorbereidt op het hoger onderwijs. Helaas is het zo dat in onze huidige maatschappij deze kenmerken vaak gecombineerd voorkomen. De thuistaal is daarbij het zichtbare topje van de ijsberg, maar daarom nog niet de oorzaak van taalachterstand. De taal van het (hoger) onderwijs is abstract en zit vol specifieke woordenschat. Wie in zijn thuisomgeving een rijk taalaanbod krijgt en veel kennis van de wereld opdoet, vindt meestal vlot aansluiting bij deze schooltaal. Of die thuistaal nu Nederlands, Arabisch of Oekraïens is.
Mythe 2: “Focus op Nederlands en alles komt goed”
Een goede Nederlandse taalvaardigheid is wel degelijk een belangrijke voorwaarde voor studiesucces. Maar niet de énige voorwaarde. Onderzoek wijst uit dat ook kwalitatieve interactiemomenten, betrokkenheid van de docenten en een veilig klasklimaat van groot belang zijn voor de slaagkansen. Een impactvol taalbeleid ondersteunt daarom niet alleen studenten maar ook de onderwijsgevenden die hen omringen. Zo investeren hogescholen al jarenlang in taalontwikkelend lesgeven.
Als een meerderheid van de studenten thuis geen of niet alleen Nederlands spreekt, is het maar logisch om te onderzoeken hoe we thuistalen krachtig kunnen inzetten, in plaats van ze weg te zetten als een bedreiging.
Mythe 3: “Thuistalen horen niet thuis in het onderwijs”
Thuistalen maken nu eenmaal deel uit van de identiteit en cultuur van heel wat studenten. De kerntaak van onderwijs is en blijft studenten tot leren te brengen. De vraag die we onszelf echter moeten stellen, is hoe we dat het beste doen. Als een meerderheid van de studenten thuis geen of niet alleen Nederlands spreekt, is het maar logisch om te onderzoeken hoe we thuistalen krachtig kunnen inzetten, in plaats van ze weg te zetten als een bedreiging. Alle talen zijn daarbij een meerwaarde, want talen en taalvariaties zijn intrinsiek gelijkwaardig. Arabisch, Turks of Lingala zijn dus evenzeer een rijkdom als talen met maatschappelijk of wetenschappelijk prestige, zoals Engels. Onderwijsaanbieders die hiervan overtuigd zijn, staan overleg in verschillende talen toe of moedigen aan opzoekwerk te doen in de thuistaal. Ook eentalige studenten hebben baat bij een leeromgeving met aandacht voor verschillende talige en culturele perspectieven.
Samengevat
It’s complicated. Laten we vooral niet vergeten dat om te groeien, jongeren meer nodig hebben dan enkel analyses van waarin ze tekortschieten. De Vlaamse hogescholen staan klaar om zowel bestaande als nieuwe generaties op te leiden, in al hun prachtige diversiteit. Het is echter moeilijk om meertalige studenten zonder vooroordeel te benaderen, als meertaligheid voortdurend geproblematiseerd wordt. Een waarderende focus op meertaligheid is een volgende noodzakelijke stap om de beste onderwijs-kansen voor àlle studenten van de 21ste eeuw te verzekeren.
”Om te groeien hebben jongeren meer nodig dan enkel analyses van waarin ze tekortschieten.”
Dennis Cluydts, algemeen directeur
Tel. 02 559 02 68 (doorgeschakeld naar GSM)